موارد متعددی در تاریخ هوانوردی از شلیک جنگنده‌ها یا سامانه‌های پدافندی به پروازهای غیرنظامی و مسافری در جهان وجود دارد که برخی از آنها منجر به وقوع فجایع شده‌اند.
گروه دفاعی خبرگزاری فارس: سرنگونی یک فروند هواپیمای بوئینگ 737 خطوط هواپیمایی اوکراین با شلیک موشک پدافند هوایی در اطراف تهران و پس از برخاستن از فرودگاه امام خمینی(ره) از صبح امروز و پس از انتشار بیانیه ستادکل نیروهای مسلح مبنی بر هدف قرار گرفتن این پرواز به یکی از بحث‌برانگیزترین موضوعات تبدیل شده است.
تاکنون موارد متعددی در تاریخ هوانوردی از شلیک به پروازهای غیرنظامی و مسافری وجود دارد که عمده‌ترین سوانح رخ داده در این خصوص را بررسی خواهیم کرد.
** پرواز 114 هواپیمایی لیبی
هواپیمای بوئینگ 727 پرواز 114 هواپیمایی ملی لیبی روز 21 فوریه 1973 نیز در حال پرواز از طرابلس به قاهره پایتخت مصر بود که در میانه راه نیز توقف کوتاهی در شهر بنغازی برای سوار کردن مسافر داشت.
هواپیما پس از قرار گرفتن در ابتدای باند فارودگاه بنغازی و خزش بر روی باند، لحظاتی بعد به پرواز درآمد و در حالی که وزش باد شدیدی در کنار گرد و غبار آغاز شده بود به سمت قاهره پرواز کرد.
شدت طوفان و گرد و غبار لحظه به لحظه بیشتر می‌شد تا اینکه خلبان ارتباط رادیویی خود را از دست داد ارتباط هواپیما کاملا با برج مراقبت قطع شد.
خلبان با افزایش ارتفاع، تلاش کرد تا از طوفان رها شود که این ابتکار موثر واقع شد، اما در این شرایط اتفاق بدتر آن بود که خلبان قادر به ارتباط بر قرار کردن با برج مراقبت و پیدا کردن موقعیت هواپیما در آسمان نبود و در حقیقت هواپیما در آسمان گم شده بود.
در حقیقت اولین اشتباه خلبان هنگام ورود به منطقه طوفانی بود که موضوع شرایط نامساعد جوی را به برج کنترل قاهره اطلاع نداد و پس از آن هم ارتباط خود را از دست داد، در عین حال فشار باد و طوفان هواپیما را به سمت شرق کشاند و از آنجایی که سیستم های ناوبری هواپیما از کار افتاده بود، خلبان نمی‌دانست که در حال ورود به صحرای خطرناک سینا که تحت اشغال اسرائیل است.
در همین حال خلبان که مشغول پرواز در ارتفاع 20 هزار پایی در آسمان صحرای سینا بود، متوجه حضور دو فروند جنگنده F-4 فانتوم نیروی هوایی رژیم صهیونیستی در کنار خود شد؛ جنگنده های اسرائیلی پس از نزدیک شدن به هواپیما به دنبال برقراری ارتباط با خلبان هواپیمای بوئینگ-727 بودند و تلاش داشتند به او بفهمانند که به سمت پایگاه نظامی رفیدیم پرواز کند، اما در همین حال خلبان شروع به گردش شدید به سمت غرب کرد که موجب شد جنگنده های اسرائیلی این هواپیما را به رگبار ببندند و هواپیما با 108 سرنشین کشته شوند.
** پرواز 007 هواپیمایی ملی کره
هواپیمای بوئینگ 747 پرواز 007 شرکت هواپیمایی ملی کره جنوبی (KAL) در تاریخ یکم سپتامبر 1983 میلادی در حال پرواز از نیویورک به سمت سئول بود که توسط دو فروند جنگنده سوخو-15 نیروی هوایی شوروی مورد اصابت قرار گرفت و تمام 269 مسافر و خدمه آن کشته شدند.
این پرواز با 240 مسافر و 24 خدمه که در ساعت 23:50 روز 31 اوت فرودگاه جان اف کندی نیویرک را به مقصد سئول پایتخت کره جنوبی ترک کرد و پس از سوخت‌گیری مجدد در فروگاه بین‌المللی انکوریج در آلاسکا، هواپیما به سمت غرب و سپس جنوب پرواز کرد تا در فرودگاه بین‌المللی گیمپو فرود آید، اما چرخش به سمت غرب بیش از مقدار معین بود و هواپیما به سمت آسمان شوروی منحرف شد و بر فراز آسمان جزیره کامچاتکا و حریم هوایی ممنوعه شوروی پرواز کرد.
این درحالی بود که به علت اختلال در دستگاه‌های ناوبری هواپیما، خلبان و مرکز کنترل ترافیک هوایی، از ورود هواپیما به حریم هوایی شوروی بی‌اطلاع بودند و به همین دلیل پس از حدود یک ساعت پرواز هواپیما در آسمان شوروی، نیروی هوایی این کشور دو فروند هواپیمای جنگنده سوخو-15 را برای رهگیری پرواز 007 به پرواز درآورد.
هواپیماهای رهگیری مأموریت شناسایی هواپیمای ناشناس، جمع‌آوری اطلاعات، اخطار به خلبان و اسکورت هواپیما به خارج از حریم هوایی شوروی را داشتند که با پرواز در نزدیکی بوئینگ-747 اقدام به شلیک اخطار با مسلسل هواپیما برای جل توجه خلبان‌های هواپیمای کره‌ای کردند که واکنشی در پی نداشت؛ در همین حال خلبان هواپیمای مسافربری برای صرفه‌جویی در مصرف سوخت پس از تماس با برج مراقبت توکیو اقدام به کاهش سرعت و افزایش ارتفاع پرواز کرد.
جنگنده سوخو-15
این اقدام که باعث خروج هواپیمای کره‌ای از مسیر اسکورت جنگنده‌های سوخو گردید از دید خلبانان شوروی عملی تحریک آمیز تلقی شد و بر احتمال نظامی بودن آن بیش از قبل افزود؛ در کنار این موضوع عبور هواپیمای کره‌ای از حریم ممنوعه کامچاتکا و استان ساخالین در شوروی دلیل کافی برای تهدید بودن پرواز 007 قلمداد شد و جمگنده سوخو-15 با شلیک دو تیر موشک R-8 به سمت این هواپیما باعث انفجار، سقوط و در نتیجه کشته شدن تمام سرنشینان و خدمه پرواز شد.
** پرواز 1812 سیبریا
هواپیمای توپولوف-154 پرواز شماره 1812 هواپیمایی سیبریا در تاریخ 4 اکتبر سال 2001 میلادی در حالی که از تل آویو به سمت نووسیبیرسک در روسیه در حال پرواز بود، با 66 مسافر و 12 خدمه توسط سامانه پدافندی S-200 اوکراین بر فراز دریای سیاه مورد اصابت قرار گرفت و ساقط شد.
در اظهار نظر اولیه در خصوص این اتفاق، شلیک موشک S-200 اوکراین مرتبط با یک رزمایش نظامی عنوان شد، اما بعدتر با مشخص شدن جزئیات بیشتر مشخص شد که در جریان این رزمایش، هواپیمای بدون سرنشینی که برای هدف قرار گرفتن توسط سامانه های پدافندی به پرواز درآمده بود با شلیک همزمان سامانه S-300 نابود شده بود و موشک S-200 به طور خودکار بر روی هواپیمای مسافری قفل راداری انجام داده بود.
موشک اس-200
** پرواز شماره 17 هواپیمایی مالزی
پرواز MH17 هواپیمایی ملی مالزی در تاریخ 17 ژوئیه 2014 از فرودگاه آمستردام هلند به مقصد کوالالامپور مالزی در حال حرکت بود که در میانه راه و در بین مرز روسیه و اوکراین با آتش موشک پدافندی بوک شورشیان اوکراین هدف قرار گرفت و سرنگون شد و تمام 295 سرنشین آن شامل خدمه و مسافران جان باختند.
این هواپیما در حال پرواز بر فراز استان دونتسک در شرق اوکراین بود که در آن زمان شاهد درگیری های شدید میان شورشیان این کشور و دولت مرکزی اوکراین بود، پس از آنکه دولت اوکراین شورشیان را متهم به هدف قرار دادن این هواپیما کرد، متقابلا شورشیان نیز دولت مرکزی را مسئول این حادثه قلمداد کردند و اعلام کردند که آنها تجهیزات و موشک‌هایی برای هدف قرار دادن هواپیما در ارتفاع 10 کیلومتری از سطح زمین ندارند.
سامانه موشکی بوک
بررسی اطلاعات جعبه سیاه هواپیما مشخص کرد که سمت چپ بدنه هواپیما مورد اصابت ترکش های موشک بوک قرار گرفته که در ارتفاع بالا منجر به کاهش فشار داخل کابین و انفجار هواپیما در آسمان شده است.
** پرواز IR655
دوازدهم تیرماه سال 1367 را می‌توان روزی تا ابد ماندگار در خاطر ایرانی‌ها نام برد، چراکه تراژدی هولناک ساقط کردن هواپیمای مسافری ایران توسط ناوگان جنایت پیشه نیروی دریایی آمریکا در خلیج فارس رقم خورد.
هواپیمای ایرباس 300 هواپیمایی جمهوری اسلامی ایران(هما) در ساعت 10 صبح روز 12 تیر سال 1365 با شماره پرواز 655 از فرودگاه بندرعباس به مقصد دبی به پرواز درآمد و تنها 10 دقیقه پس از پرواز، در ارتفاع 12 هزار پایی نزدیک تنگه هرمز و لارک بر فراز خلیج‌فارس مورد حمله موشکی ناو آمریکایی وینسنس قرار گرفت و با شلیک دو موشک RIM-66 تمامی 290 سرنشین آن به شهادت رسیدند.
در میان سرنشینان این هواپیما، 66 کودک زیر 13 سال، 53 زن و 46 تبعه خارجی نیز حضور داشتند که جان خود را از دست دادند.
